Perfectionisme: gezond of ongezond?

Wat maakt nou dat perfectionisme bij de ene persoon een struikelblok vormt en bij de ander een springplank?

We legden deze vraag voor aan Sten Dallinga, (sport- en prestatie) psycholoog bij MentaVitalis: “In de wereld van de topsport is perfectionisme haast een vereiste. Jezelf pushen tot het uiterste helpt je om de top te behalen. Perfectionisme kan echter ook een belemmering vormen voor sporters. Bijvoorbeeld doordat ze onevenredig veel stress ervaren, blokkeren of geen risico’s meer durven nemen.”

In de psychologie wordt daarom onderscheid gemaakt tussen adaptief (aangepast) en maladaptief (slecht aangepast) perfectionisme. Ook wel gezond en ongezond perfectionisme genoemd. Gezond perfectionisme helpt je om ergens goed in te worden, ongezond perfectionisme remt je af en gaat vaak gepaard met faalangst.

Gezond perfectionisme versterkt je, ongezond perfectionisme remt je af.

Wat onderscheidt deze twee vormen van perfectionisme?

Je verwacht misschien dat het verschil te maken heeft met je streefniveau. Hoe hoger de lat, hoe meer perfectionistisch. Het zit echter anders. Zowel gezond als ongezond perfectionisme hebben als kenmerk een hoge lat. Die hoge lat is dus het probleem niet. Perfectionisme wordt pas een obstakel als de hoge lat gepaard gaat met bezorgdheid om fouten te maken én de continue vraag: wat zullen anderen van me vinden?

Fouten maken hoort erbij

Gezond perfectionisme betekent dat je accepteert dat fouten maken erbij hoort en dat niet iedereen het eens zal zijn met je acties. Fouten zijn een onderdeel van het leerproces en een aansporing om het een volgende keer beter te doen.

Bij ongezond perfectionisme daarentegen ligt de focus op het vermijden van fouten. In wezen draait het bij deze vorm van perfectionisme om het verkrijgen van goedkeuring en acceptatie. Je doet niet wat je zelf wilt, maar wat je (denkt dat) anderen van je verwachten. Wanneer je ondanks al je inzet toch een fout maakt, of kritiek krijgt, kun je het jezelf (of de ander) maar moeilijk vergeven.

Perfectionisme en het werkveld

In hoeverre perfectionisme gezond is hangt ook samen met het werkveld. Zo wordt er in de medische wereld vaak een kleinere foutenmarge gehanteerd dan in de zakelijke dienstverlening. Als ondernemer is een bepaalde mate van risicobereidheid belangrijk om succesvol te zijn. Terwijl voor een medisch professional zorgvuldig risico vermijdend handelen vaak van levensbelang is.

Wat kan je met coaching bereiken?

Coaching helpt om afstand te nemen en te onderzoeken wanneer het voor jou gezond en behulpzaam is en wanneer het je verlamt. Zo kan je ongezonde patronen makkelijker doorbreken. Dit heeft een positief effect op de mate van stress die je ervaart. Want hoe meer stress je hebt en angst om het verkeerd te doen, hoe groter de kans dat je verkrampt, gaat piekeren of slecht slaapt, met meer kans op fouten tot gevolg. Coaching helpt om die cirkel te doorbreken.

Wat overblijft zijn de positieve kanten van perfectionisme zoals een sterke drive en bevlogenheid, een groot verantwoordelijkheidsgevoel en oog voor detail. Als professional wil je die talenten juist krachtig kunnen inzetten.